Večernje novosti
Među bezbrojnim hrabrim vizijama beogradskih urbanista valja izdvojiti jednu koja je rođena posle Drugog svetskog rata, 1954. godine. Kako nas uvodi u priču Slobodan – Giša Bogunović, član Srpske akademije arhitekture, to je bio predlog razrade Generalnog urbanističkog plana koji daje arhitekta Stanko Mandić, posebno posvećen Novom Beogradu.
– To je trenutak kada Novi Beograd ima tek oko 20.000 stanovnika i kada posle nekoliko godina zastoja dolazi do obnavljanja gradnje i nasipanja terena na levoj obali Save – počinje za „Novosti“ priču Bogunović.
– Da bi se teren novog grada podigao na kotu 77, trebalo je u tom času nasuti više od 80 miliona kubnih metara materijala.
Taj veliki i skup posao nasipanja močvarnog prostora na kojem se prostire današnji Novi Beograd, Mandić vidi sasvim drugačije od ondašnjih trendova.
Mandić predlaže izgradnju obalnih pojaseva, dok u jezgru predviđa nasipanje izabranih površina, odnosno „oaza najintenzivnije gradnje“. To bi bila jedna vrsta urbanih ostrva, prečnika od 250 do 350 metara, na koti od 74,5 do 77 metara nadmorske visine.
– Arhitekta smelo predlaže formiranje grada na 11 nasutih ostrva – objašnjava Bogunović. – U međuprostoru nalazilo bi se zelenilo i plovni kanali. Mandić svoju ideju obrazlaže i rečima kako „ne treba praviti male planove, već one koji su u stanju da uskomešaju ljudsku krv“.
Ova ideja na neki način je „branila“ tadašnju teritoriju novog dela grada, pa naš sagovornik i ističe kako je njena veličina u „nepotiranju geofizičkih i geomorfoloških osobina buduće gradske teritorije“. A u potonjoj izgradnji bilo je upravo tako, jer je cela oblast nasuta milionima kubika peska. Mandić je pokušao da uvede netaknutu prirodnu sredinu u veštačku.
Istovremeno, njegov plan je isključivao ogromne troškove kasnijeg nasipanja do zaravnjene ploče, ali se zbog male gustine stanovanja u njegovom planu, nije mogao nositi sa planovima industrijske izgradnje koji su na kraju prihvaćeni.
– Tako je ovaj plan Stanka Mandića bio predlog rađanja vrtnog, valovitog grada punog uvala, brežuljaka i vodenih ogledala, novobeogradski Amsterdam ili Veneciju – zaključuje Bogunović.
– On je, nažalost, samo na trenutak skrenuo pažnju indolentne beogradske javnosti, nespremne da odgovori na jedinstvenu umetničku viziju nadahnutu vanrednim prirodnim mogućnostima Novog Beograda.
tekst: Zoran Nikolić/foto: D. Milovanović
11 ostrva, Novi Beograd, Venecija