U periodu između dva svetska rata, kada se ovdašnja bioskopska publika sablažnjavala i pred prizorom golih ženskih grudi na filmskom platnu, bilo je reditelja koji su se, iz hrabrosti, ludosti ili ko zna kog razloga, upuštali u snimanje erotskih, pa čak i pornografskih scena, a tada su nastali i prvi etno pornići.
Jedan od naših najvećih kolekcionara predratnih pornografskih filmova, čija se kolekcija od šezdesetak naslova čuva u Muzeju jugoslovenske kinoteke, bio je poznati snimatelj Vladeta Lukić, koji je posle Drugog svetskog rata radio kao profesor kamere na Fakultetu dramskih umetnosti. Zahvaljujući njemu, sačuvan je najstariji balkanski etno pornić, koji se u svetu prikazivao pod nazivom “Bugarin”, iako se čini da je reč o srpskoj produkciji.
– “Bugarin” je snimljen pre Drugog svetskog rata. Traje od 10 do 12 minuta, što je optimalna dužina trajanja tih filmova. Ime autora i glumaca su nepoznati. Pouzdano je da je reč o srpskom filmu, jer se sve dešava u nekoj šumadijskoj kući, a domaćin “radi radnju” opremljen šajkačom i opancima. U tom smislu, treba pomenuti i pornografski film u kojem se pojavljuje supruga Miroslava Krleže, Bela. Ona je, inače, bila pozorišna glumica, a partner u tom filmu joj je nepoznati, brkati muškarac. Svojevremeno je oko tog snimka nastala velika gužva, pošto je Krleža bio Titov prijatelj i savetnik u mnogim stvarima – govorio je Dinko Tucaković, programski direktor Jugoslovenske kinoteke.
Kućni bioskop
Bela Krleža
Prema njegovim rečima, prvi erotski i pornografski filmovi strane produkcije stižu u Srbiju početkom 20. veka. Većina je uvezena iz Beča (produkcija filmske kuće “Saturn”) i Pariza (filmovi kuće “Pate”), ali i sa raznih drugih destinacija. Ovi filmovi bili su vrlo popularni u Beogradu, a prikazivali su se mahom na projekcijama zatvorenog tipa (u kućnoj varijanti ili po bordelima).
– Umesto VHS i DVD tehnologije, tada su postojali projektori, koji su imali funkcije kućnog bioskopa. Porodica koja je posedovala projektor, pozivala je prijatelje, sa kojima su, između ostalih, gledali i filmove sa erotskim scenama. Projekcije su organizovane i po bordelima, poput onog koji se nalazio na mestu današnjeg hotela “Union”. Odmah u komšiluku, gde je sada Muzej Kinoteke, pre Drugog svetskog rata, bio je bioskop “Kosovo”, u kome su prikazivani pornografski filmovi, ništa čedniji od današnjih. Sve što možete videti danas, mogli ste videti i tada, samo u crno beloj tehnici – rekao je svojevremeno Tucaković i dodao da su početkom 20. veka važili drugačiji kriterijumi lepote, pa su u eksplicitnim scenama dominirale glumice sa oblinama i brkati glumci, krupnije građe.
Među prvim srpskim rediteljima koji su se bavili temom erotike, izdvaja se Kosta Novaković, koji je 1927. godine režirao svoj prvenac – “Kralj Čarlstona”. On je tokom rada na svom drugom filmu, “Grešnica bez greha” (1930), najverovatnije snimio i slobodnije scene, koje zbog autocenzure nisu ušle u finalnu verziju. Slična priča vezuje se i za Mihajla Al. Popovića i njegovo delo “Sa verom u Boga” (1931).
Kadrovi iz filmova Grešnica bez greha, Koste Novakovića (levo) i S verom u Boga, Maihajla Al. Popovića (desno)
– Popović je tada bio u vezi sa pozorišnom glumicom Desom Janojlić. Ona se pojavljuje u jednoj erotičnoj sceni, kada se ujutru baškari na krevetu, a postoji trač da su tom prilikom snimljeni i kadrovi u kojima je obnažena. Kada sam kasnije sa njim o tome razgovarao, nerado je o tome pričao, ali bi se ponekad otvorio. Kao mnogi drugi predratni umetnici, i on je očekivao da će ga komunisti streljati, a pošto se to nije desilo, malo se primirio – pričao je Tucaković.
U krevetu “samo za Džordža”
Ubedljivo najveća međuratna erotska zvezda sa naših prostora bila je slovenačka glumica Ida Kravanja, poznatija kao Ita Rina. Ona se docnije udala za srpskog inženjera Miodraga Đorđevića, prešla u pravoslavlje i uzela ime Tamara. Itu Rinu je proslavio film češkog reditelja Gustava Mahatija,”Erotikon” (1929), u kome je glumila udatu ženu koja se podaje zavodniku. Dok su je u Jugoslaviji i inostranstvu kritičari i publika slavili, bilo je i onih koje je “Erotikon” sablažnjavao.
Ita Rina u sceni filma Erotikon
Tako je francuski katolički teolog, opat Betlem pisao: “… Ita je voljna i ubrzo vidimo dvoje mladih ljudi – kako da se najbolje izrazim? – kako leže u krevetu, nameštenom samo za Džordža. Prvo leže jedno pored drugoga, a zatim jedno na drugome… Lice svakog protagoniste prikazuje se posebno i u krupnom planu, naročito Itino lice, i u njemu gledalac bez sumnje prepoznaje uzbuđenje, zatim izraz strepnje pomešan sa čežnjom, zatim bol i na kraju… Crvenim dok opisujem ove prizore”.
I posle Drugog svetskog rata, mnoge glumice sa naših prostora gradile su karijeru u erotskim filmovima koje su snimale “preko bare”, u Italiji. Najpoznatije među njima su Beba Lončar, Marija Baksa, Mersiha Čolaković i Neda Arnerić.
Petar Blečić
Film sa najviše poljubaca
U filmu “Poljubac” (1896), koji je bio deo brodvejske predstave, glumac Džon Rajs poljubio je glumicu Meri Irvin, što je bio prvi poljubac zabeležen na filmskom platnu. U italijanskom filmu “Pakao” (1911), baziranom na Danteovom istoimenom delu, prvi put su viđeni obnažani muškarci. Američki film “Don Žuan” (1927) ušao je u istoriju kinematografije kao film sa najvećim brojem poljubaca na platnu – bilo ih je čak 127. Don Žuana je glumio Džon Barimur koji se ljubio čas sa Meri Astor, čas sa Estel Tejlor.
Posvećeno Dinku Tucakoviću (1960 – 2013)
Prva slika u tekstu: Grešnica bez greha 1927 (silentera.com)
Bela Krleža, Bugarin, Erotikon, erotski, etno pornić, Ita Rina, Kosta Novaković, Mihajlo Al. Popović, pornografski filmovi, Vladeta Lukić