Milutin Milanković za decu i odrasle

Rada Ilić, književnica

Premijera
„MILANKOVIĆ“ ─ svetlost na sceni Madlenijanuma

Vita mutatur, non tolittur! ─ život se ne uništava, nego preobražava, kaže latinska sentenca! Je li život san koji se pamti a smrt „san bez snova“ kad se, kako kaže Sokrat, mirno spava i ništa ne sanja? Opipljivost života nas zbunjuje jer pojmimo gubitke i dobitke, ali smrt šta je? Zaborav? Pitanje je oduvek… i ne bez razloga baš u ovom momentu, upravo posle premijere muzičke drame „Milanković“ na posebno adaptiranoj Velikoj sceni Madlenijanuma.
Već početna scena, prva slika, pitanje upućeno Milankoviću (a negde u pozadini i svima nama), pojavnost Milankovića kao „Kraljević Marko po drugi put među Srbima“, s izvesnom dozom blage satirične vizije ─ upravo podstiču razrešenje dilema s početka ovog prikaza. Otuda otprve nadire pojačanost pažnje ne samo za ličnost i gorostasno delo Milutina Milankovića, već i za umetnički metod njegovog „razotkrivanja“. Kao da su se udružile više sile da (mu) obnove pamćenje, da ga povrate, da ga vaskrsnu ─ a nesvakidašnji rediteljski postupak kao da je bio jedino moguć da se obelodani sve činjenje i nečinjenje, sav smisao i besmisao onoga što je propratilo ovog srpskog naučnog genija za života.
Sofisticiranosti scenografije, uz vizuelno oblikovanje „osunčavanja“, i kostimografije Koste Bunuševca, uz asistenciju Marine Danilović, svakako je doprinela ideja dramskog pisca Vasilije Antonijević da se, oslanjajući se na sve dostupne izvore, spoje na izgled nespojivi ─ nauka i umetnost, nebo i Zemlja, vreme prošlo, sadašnje i buduće. U razigranoj i umetnički funkcionalnoj igri karata, učestvuje i publika, otvarajući nova poglavlja, crtice iz života naučnika o kojem doskora, premda je na Nasinoj listi petnaest najznačajnijih naučnika sveta, naš čovek nije ništa ni čuo ni znao!
Složen i pretežak zadatak su imali pisac i režiser Aleksandar Nikolić da u jednosatnom okviru obuhvate najbitnije iz života Milankovića i da kombinujući ispovedni prosede pun reminiscencija na prohujale vekove, na bitne istorijske tačke i filozofskih razmišljanja ─ izatkaju dramsko tkivo i načine dinamičnu i uzbudljivu muzičku dramu.
U ritmu kakvog muzičkog kanona, najsličnijeg onom u ogledalu, ovde pitanja imaju ulogu vodećeg naratora a slede ga odgovori, ili je, po pravilu nepisanog naučnog kontrapunkta, planetarno višeglasje našlo svoje mesto u komadu, pokazavši da su prostorni i vremenski intervali vrlo bliski muzičkim. A potom, tu je i vrlo stvaran potomak velikog naučnika, pijanistkinja Vera Milanković, koja kruži oko „Kanona osunčavanja“ svojom muzikom, koja nosi nešto od naučnikove blagorodnosti i topline ─ pa kao da sadrži i usredsređuje se na već postojeće kanone u kojima se svaki sledeći modulira po određenom krugu, noseći pri tom rotaciju, revoluciju ili precesiju…
Teško je izrazom lica i govorom uhvatiti intuiciju, Milankovićev pogled u zvezde odmalena, razumeti dokaz njegovog kreda da su nebeski događaji pravi uzrok svega što se na Zemlji dešava, naći svoj odraz u svemu što teži toj večnoj inteligenciji, tim pre što je po definiciji muzička drama jedinstvo muzičke i dramske radnje. Razrađena a sužena biografija je postavljena u jedan neprekidan muzičko-dramski tok, s opravdanom iznenadnom pauzom u prelomnom trenutku karakterizacije Milankovićevog života i rada, (ne)vrednovanja njega samog.
Muzički i dramski elementi su vagnerovski pomešani. Radnja je ispraćena raspoloživim umetničkim sredstvima ─ glumom, klavirom, pesmom, igrom i dokumentarnim filmskim prilozima i scenskim dekorom i kostimografijom ─ sve u funkciji drame. Ideje režisera i Milankovića su se negde dodirnule: u onoj tački sveukupne povezanosti i slivanja prema jedinstvenoj svesti o kojoj je govorio Milanković i po onoj predanosti poslu koja je naučnika nosila celog života, kao „zakonita žena“…
U unutarnjem velikog naučnika nema nesporazuma, strasti i povišenih tonova, traumatični događaji se odvijaju u spoljašnjem, mimo njega ─ a tom utisku su doprineli i s lakoćom izneli ponekad zamršenu dramu svestrani umetnici.
Nebojša Dugalić, spoj intuitivnog umetnika raskošne kontemplativnosti i imaginacije, kojem nijedna sfera ljudskog postojanja ─ i šire ─ nije strana ni daleka, otelotvorio je Milankovića svojom stabilnom i potpunom izvođačkom posvećenošću; dakle, glavni akter je na sceni donosilac svetlosti jednog velikog i u svemu izuzetnog naučnika.
Temperamentnim, na momente žestokim nastupom, scenu su oživeli veoma daroviti glumci Andrija Daničić i Dubravka Kovjanić, za priliku svojevrsni iluzionisti i nosioci čudesnih otelotvorenja emocija, likova, sećanja. Osim glumačke virtuoznosti, publici su predstavili i svoje vokalne darove.